ŻELAZO

FUNKCJE ŻELAZA W ORGANIZMIE

Żelazo jest niezbędnym mikroelementem
i pełni wiele istotnych funkcji w organizmie:^{1, 2}

Żelazo przyczynia się do prawidłowego transportu tlenu w organizmie. Pomaga w prawidłowej produkcji czerwonych krwinek i hemoglobiny.

Żelazo wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.

Żelazo przyczynia się do prawidłowego utrzymania metabolizmu energetycznego.

Żelazo wykazuje pozytywny wpływ na układ nerwowy, funkcjonowanie fizyczne i intelektualne człowieka.

Żelazo przyczynia sie m.in do:

- utrzymania prawidłowych funkcji poznawczych, także u dzieci,
- zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia.

Żelazo odgrywa rolę w procesie podziału komórek.

1. Lieu P.T. et al. “The roles of iron in health and disease.” Mol Aspects Med. 2001 Feb-Apr;22(1-2):1-87

2. EUROPEAN FOOD SAFETY AUTHORITY/ Europejski Urząd ds Bezpieczeństwa żywności

Rodzaje żelaza i jego wchłanianie

Kluczowe, w przypadku żelaza jest to, by dostarczać jego odpowiednią ilość z codzienną, zbilansowaną dietą, a w razie potrzeby racjonalną suplementację, ponieważ nasz organizm nie jest w stanie sam go wyprodukować. Potrafi natomiast magazynować ten cenny pierwiastek w komórkach wątroby, mięśni i szpiku kostnego.^1,2

Żelazo należy do mikroelementów o bardzo słabym wchłanianiu (średnio wchłania sie ok. 10% dostarczonego w diecie żelaza). Żelazo dostarczane w formie pożywienia dzielimy na dwa rodzaje:

hemowe – pochodzenia zwierzęcego, głównie zawarte jest w jajach, mięsie (wołowina, cielęcina), rybach,
niehemowe – pochodzenia roślinnego, zawarte jest m.in. w nasionach roślin strączkowych, warzywach liściastych.^{1, 2}

Żelazo hemowe łatwiej się wchłania niż żelazo niehemowe. W zrównoważonej diecie człowiek powinien spożywac 10-15 mg żelaza w postaci hemowej i niehemowej, z czego średnio wchłania się do krwi około 10%. Żelazo hemowe wchłania sie prawie w 22%, a niehemowe w 2–5%.^{1, 2}

1. Artym J. „ Udział laktoferryny w gospodarce żelazem w organizmie. Część I. Wpływ laktoferryny na wchłanianie, transport i magazynowanie żelaza.” Postępy Hig Med Dośw. (online), 2008; 62: 599-611.

2. Lieu P.T. et al. “The roles of iron in health and disease.” Mol Aspects Med. 2001 Feb-Apr, 22(1-2):1-87.

Kiedy warto stosować żelazo?

Żelazo jest bardzo ważnym składnikiem mineralnym, niezbędnym
do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu.

Warto stosować je, jako uzupełnienie normalnej diety, ewentualnych niedoborów w diecie.

Żelazo - kto może go potrzebować?

Niemowlęta, małe dzieci i młodzież – spadek poziomu żelaza może występować fizjologicznie u niemowląt pomiędzy 6. a 18. m. ż., w związku z wyczerpaniem zapasów żelaza dostarczanego w życiu płodowym. Niedobór żelaza moze pojawić się także u nastolatków, w okresie pokwitania i zwiększonego wzrostu, co ma związek z jego większym zapotrzebowaniem.¹

Kobiety w okresie około menstruacyjnym – w przypadku obfitych i przedłużających się krwawień.^{2, 3}

Kobiety w ciąży – dla kobiet planujących ciążę żelazo ma integralne znaczenie dla prawidłowego rozwoju układu nerwowego płodu i jego ogólnego dobrostanu. W okresie ciąży żelazo w dużym stopniu jest wykorzystywane na potrzeby płodu. Zarówno w trakcie ciąży, jak i po porodzie, organizm kobiety musi intensywnie gromadzić żelazo.^{2, 3, 4}

Wegetarianie, weganie – żelazo hemowe (pochodzenia zwierzęcego) wchłania sie prawie w 22%, a niehemowe (pochodzenia roślinnego) zaledwie w 2–5%. Zatem w diecie wegetariańskiej czy wegańskiej ilość żelaza dostarczana do organizmu może być niewystarczająca.^2,3

Dawcy krwi – podczas jednokrotnego oddania krwi organizm traci 200–250 mg żelaza. W celu jego uzupełnienia należałoby codziennie wchłaniać 4–5 mg żelaza przez 56 dni (zalecany minimalny odstęp między donacjami). W pierwszej kolejności powinniśmy dostarczyć żelazo ze zbilansowaną dietą. Jako że wchłaniamy około 10% ze spożywanej puli żelaza, 2–3 mg uzupełnienie zapotrzebowania na żelazo samą dietą może okazać się trudne. W takich przypadkach warto rozważyć suplementację.^{2, 3, 5}

Osoby intensywnie trenujące – ze względu na większe zapotrzebowanie na żelazo, spowodowane zwiększonym obrotem krwinek czerwonych wynikającym z ich mechanicznego niszczenia podczas wysiłku fizycznego.⁶

1. Szajewska H. „Żelazo w żywieniu niemowląt.” Nowa Pediatria 2/2004, s. 61-65.

2. Jarosz M., Bułhak-Jachymczyk B. „Normy żywienia człowieka." WL PZWL, Warszawa 2008.

3. Kilip S. et al., "Iron Deficienty Anemia." Am Fam Physician 2007; 75:671-678.

4. Południewski G. „Niedokrwistość” Świat Lekarza, 2013/11/01.

5. Mast A. E. “ Low hemoglobin deferral in blood donors.” Transfus Med Rev. 2014 January; 28(1): 18–22. doi:10.1016/j.tmrv. 2013.11.01.

6. Wnęk D. „Dieta w profilaktyce i leczeniu niedoborów żelaza u sportowców". https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/127750,dieta-w-profilaktyce-i-leczeniu-niedoborow-zelaza-u-sportowcow. 2021.04.30.

ŻELAZO

FUNKCJE ŻELAZA W ORGANIZMIE

Rodzaje żelaza i jego wchłanianie

Kiedy warto stosować żelazo?

Żelazo - kto może go potrzebować?

Znajdź nas: